هر چند که در هفتههای اخیر برخی رسانهها با اشاره به تحولاتی همچون برکناری رابرت مالی نماینده آمریکا در مذاکرات برجامی، سفر مقامات قطری و عمانی به ایران و… مدعی رویکرد تعاملی آمریکا به ایران شده و نسخه اقدام سریع از فرصت پیش آمده برای مذاکره را تجویز میکنند که در سخنانی تامل برانگیز آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در مصاحبهای گفت که هرگونه توافق با ایران باید اهداف امنیتی و منافع آمریکا را تامین کند. با توجه به اینکه آمریکا در غرب اسیا حضور ندارد که مدعی نیاز به امنیت باشد و از سوی دیگر با عنایت رویکرد گسترده کشورهای منطقه به توسعه روابط با ایران که بیانگر نقش امنیت ساز جمهوری اسلامی است این سوال مطرح میشود که منظور بلینکن از منافع و امنیت آمریکا چیست؟ پاسخ به این پرسش را در مجموعه تحولات منطقه ای وفرامنطقهای میتوان جستجو کرد.
آمریکا در حالی با تحریم و اعمال فشار به دنبال محدود سازی فروش نفت ایران بوده است که نه تنها این امر محقق نشده بلکه در گزارش قابل توجه روزنامه آمریکایی والاستریتژورنال نوشت: «نفت ايران در یک نفتكش یونانی قرار دارد که در ساحل تگزاس مستقر شده و گارد ساحلی آمریکا مجوز تخلیه بار این نفتكش به نام «سوئز راجان» را با 800 هزار بشکه نفت صادر کرده اما شرکتهایی که چنین انتقالهایی را انجام میدهند از بیم اقدام تلافیجویانه ایران تمایلی به انجام کارهای مربوط به این نفت توقیفشده را ندارند. والاستریتژورنال نوشته این معضل نشاندهنده دشواریهایی است که دولت آمریکا در اجرای تحریمها علیه ایران با آن روبرو است». نکته مهم آنکه ایران با بهره گیری از موقعیت جغرافیایی و ژئوپولتیک خود در خلیج فارس و نیز بهره گیری از توان بالای نیروی دریایی خویش توانسته به میزان دلخواه خویش صادرات نفت را اجرایی سازد در حالی که مشتریان نفت ایران نیز با تکیه بر همین توان دریایی با خیالی آسوده به خرید نفت ایران میپردازند. زمانی آمریکاییها در تروریسم دولتی آشکار با بهره گیری از برتری دریایی خویش با ناو وینسنس هواپیمای مسافری برای ایران را هدف قرار دادند حال آنکه امروز توان دریایی بومی ایران به نقطهای رسیده است که نه تنها آمریکا دیگر توان اقدام خصمانه ندارد بلکه هر حرکتی از سوی آنها با پاسخ قاطع ایران مواجه میشود. بازداشت دریانوردان امریکایی و انگلیسی متجاوز به حریم دریایی ایران، سرنگونی پهپاد آمریکایی بر فراز خلیج فارس، توقیف نفتکش انگلیسی ناقض امنیت دریایی و محیط زیست در واکنش به تروریسم دولتی انگلیس در توقیف نفتکش ایرانی در جبل الطارق، توقیف نفت کشهای یونانی در ازای نوفت کش توقف شده ایرانی توسط آمریکا در آبهای یونان و…. نمودی از این هماوردی هاست که با تکیه بر برتری و تسلط دریایی ایران در برابر بیگانگان حاضر در خلیج فارس و رفتارهای تخاصمی غرب صورت گرفته است.
نکته دیگر نقش و جایگاه ایران در نظام چند جانبه گرایی جهانی است چنانکه اتحادیه و ساختارهای بینالمللی در حال فاصله گرفتن از یک جانبه گرایی غرب هستند همزمان بر توسعه روابط با تهران تاکید دارند چنانکه در تیر ماه عضویت رسمی ایران در شانگهای نهایی شد. در همین حال دیروز نشست دبيران و مشاوران امنیت ملی کشورهای عضو و دوستدار بریکس با عنوان «بررسی امنیت سایبری به مثابه چالشی در حال توسعه برای امنيت جهانی» در آفریقای جنوبی آبا حضور علی اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران برگزار شد در حالی که پیشنهادات ایران در حوزه سایبری با استقبال حاضران همراه شد.
دعوت از جمهوری اسلامی ایران با تجربیات گستردهای که در مقابله با ابعاد مختلف تروریسم از جمله در حوزه سایبری دارد، بیانگر رویکرد و اقبال جهانی به برخوردار شدن از این تجربیات است. نکته مهم آنکه همزمان با رویکرد جهانی به ایران و دعوت رسمی از رئیس جمهوری اسلامی ایران برای حضور آتی نشست سران بریکس، بر اساس گزارشهای منتشره مکرون رئیسجمهور فرانسه در کنار آمریکا و انگلیس به نشست مذکور دعوت نشدهاند.
با توجه به آنچه ذکر شد میتوان دریافت که واژه امنیت و منافع آمریکا در سخنان بلینکن به معنای هراس امریکا از نقش ایران در نظم نوین چند جانبه گرایی جهانی است که تسریع کننده تضعیف کننده یک جانبه گرایی جهانی آمریکاست هر چند که در لوای تحریمها و مواضع تهدید آمیز به دنبال سرپوش نهادن بر این حقیقت و نقش و جایگاه جهانی ایران است.
قاسم غفوری
