اسفند همیشه یادآور ماه درختکاری و حفاظت و صیانت از منابع طبیعی است، همان میراث گذشتگان که برای آیندگان است و حفظ و حراست از این منابع طبیعی بدهی نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده است.
منطقه زاگرس یکی از منابع مهم طبیعت در ایران است که جنگل‌های آن نقش مهمی در حفاظت از آب و خاک بر عهده دارد که گاهی دستخوش تخریب، آتش‌سوزی، خشکسالی یا انواع آفت‌ها و بیماری‌ها می‌شود.
جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از شمال غربی ایران در استان آذربایجان غربی آغاز می‌شود و استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس را در بر می‌گیرد.
در بین ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس، استان‌های فارس، لرستان و خوزستان مقام‌های اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی دارند.
۳۲۸هزار هکتار از مساحت چهارمحال و بختیاری را جنگل تشکیل داده است که حدود ۹۶درصد این میزان جنگل‌های بلوط است و بنه، انواع بادام‌ها، داغداغان، زالزالک، افرا کیکم و اُرس گونه‌های غالب آن است که از ناحیه غربی و به ترتیب سطح در شهرستان‌های لردگان، خانمیرزا، اردل، کوهرنگ، کیار و قسمتی در منطقه بروجن قرار گرفته است.
هم‌اکنون جنگل‌ها به دلیل عوامل انسانی و طبیعی از جمله چرای مفرط دام، بروز آفات و بیماری‌ها از جمله جوانه‌خوار بلوط، ریشه زالزالک و زنگ بنه و تغییر شرایط اقلیمی از جمله کاهش بارندگی، افزایش دما و تغییر بارش‌ها از برف به باران و کاهش رطوبت، خشکیدگی گونه‌های غالب جنگلی و قطع جنگل برای مصارف زغال و چوب منجر به تخریب جنگل‌های استان شده است.
۸۶درصد از اراضی استان عرصه‌های منابع طبیعی است و بیش از ۳۰۰ هزار هکتار جنگل و یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار عرصه مرتعی در استان وجود دارد و ۱۹درصد سطح استان را عرصه‌های جنگلی پوشانده پراکندگی عرصه‌های جنگلی در شهرستان‌های کوهرنگ، اردل، کیار و لردگان پراکنده است.
بیش از ۷۰ گونه درختی و درختچه‌ای در مناطق جنگلی استان وجود دارد که گونه غالب آن بلوط ایرانی است و سایر گونه‌ها همچون بنه، انواع بادام‌های وحشی، داغداغان، زالزالک و افرا جزو گونه‌های همراه است که در مناطق جنگلی زاگرس وجود دارد و به طور میانگین هر هکتار جنگل بلوط ۲.۵ تن اکسیژن تولید می‌کند.
به عقیده کارشناسان، جنگل‌های بلوط زاگرس قابلیت اقتصادی ندارد و خدمات اکوسیستمی دارند و ارزش بالای دارد که به خاطر ناآشنایی جوامع محلی و برخی از سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزی و توجه خاصی در این بخش انجام نشده است.
بی‌توجهی به بخش جنگل‌های زاگرس و محیط‌زیست منجر به تخریب اکوسیستم و زوال جنگل می‌شود که این بی‌توجهی ملموس نیست و تبعات ان در آینده گریبانگیر بشر خواهد شد.
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه جنگل‌های زاگرس قدمتی چندین هزار ساله دارد، می‌گوید: قدمت این جنگل‌ها به واسطه سازگاری و حضور برخی گونه‌های درختی در بوم‌سازگان و سیر تکاملی طولانی این گونه‌ها مشخص شده است.
حسن جهانبازی افزود: حدود پنج میلیون هکتار از وسعت کشور را جنگل‌های زاگرس تشکیل می‌دهد که ساکنان زیادی از شمال غرب تا جنوب غرب کشور در حاشیه این اراضی زندگی می‌کنند و معیشت آنها وابسته به جنگل و منابع طبیعی است و با روش‌های سنتی از جمله دامداری و زراعت از این موهبت الهی استفاده می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه حفاظت از این عرصه‌ها یک وظیفه همگانی است، اظهار داشت: بهره‌برداری بی‌رویه، خشکسالی و تغییر اقلیم از مهمترین دلایل تخریب عرصه‌های جنگلی به خصوص جنگل‌های زاگرس است که مساحت جنگل‌های زاگرس را از ۱۲ میلیون هکتار به پنج میلیون هکتار کاهش داده است و در برخی مناطق جنگلی اثری از گونه‌های جنگلی وجود ندارد.
به گفته وی، استفاده و بهره‌برداری بی‌رویه جوامع محلی از چوب درختان و عرصه‌های جنگلی باعث تخریب گونه‌های جنگلی شده است و برخی بدون توجه به اهمیت این موهبت الهی از آن استفاده و بهره‌برداری کرده‌اند و زمان استراحت برای رویش دوباره گونه‌های جنگلی را به عرصه‌های جنگلی ندادند.
آغاز نهضت تولید نهال در دولت سیزدهم
دولت سیزدهم در فرایند صیانت از منابع ملی، با آینده‌اندیشی در حکمرانی حفاظت از منابع طبیعی، زمینه تحقق نهضت تولید نهال درخت برای کشت در مناطق مستعد را فراهم کرده است.
معاون توسعه و برنامه‌ریزی سازمان جنگل‌ها و مراتع گفت: در راستای اجرای سیاست‌های ابلاغی برنامه هفتم توسعه، تولید یک میلیارد اصله نهال در کشور هدف‌گذاری شده است.
مصطفی جلیلی در سفر به چهارمحال و بختیاری افزود: تولید این تعداد نهال در طول چهار سال باید محقق شود که برای ایجاد زیرساخت‌های این برنامه در فاز نخست ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است.
وی حراست و احیای جنگل‌های زاگرس را از مهمترین برنامه‌های این سازمان برشمرد و گفت: دولت اهتمام جدی برای این موضوع دارد به طوری که بخشی از اعتبارات سفر استانی رییس‌جمهور به همین منظور اختصاص یافته و بخش قابل توجهی از این اعتبارات نیز تخصیص یافته است.
تلاش برای تحقق تولید نهال در چهارمحال و بختیاری
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری از آغاز اجرای نهضت ملی تولید نهال در این استان خبر داد و گفت: در قالب این نهضت قرار است طی چهار سال یک میلیارد اصله نهال در کشور تولید شود که این استان در سال نخست با تولید ۷۰۰ هزار اصله سهم خود را ایفا می‌کند.
اصغر احمدی افزود: نهضت تولید یک میلیارد اصله نهال از سیاست‌های مهم دولت سیزدهم و برنامه‌های رییس‌جمهور است که بر عهده وزارت جهادکشاورزی با محوریت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری گذاشته شده است و این برنامه از سوی ادارات‌کل منابع طبیعی سراسر کشور با هدف گسترش فضای سبز و تولید هوای سالم اجرا می‌شود.
وی ادامه داد: برهمین اساس بنا بر ظرفیت‌های استان از جمله مشارکت‌های مردمی، مشارکت شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و نهالستان‌هایی که در اختیار داریم برای سال نخست ۷۰۰ هزار اصله نهال در استان تولید می‌شود اما در سال‌های بعد این تعداد افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: مقرر شده است تا از مجموع ۷۰۰ هزار اصله نهال، ۳۰۰ هزار اصله نهال از سوی بخش خصوصی و ۴۰۰ هزار اصله نهال با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اداره‌کل منابع طبیعی استان تولید شود.
احمدی با اشاره به وجود ۲ نهالستان در این استان اظهار داشت: یک نهالستان در شهرستان شهرکرد به مساحت ۴۰ هکتار و دیگری در لردگان به مساحت ۱۷هکتار است که از این ظرفیت در طرح نهضت ملی تولید یک میلیارد نهال بهره‌گیری می‌شود و از سال دوم این طرح، تلاش بر این است که سالانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار اصله نهال تولید شود.
احمدی خاطرنشان کرد: اگرچه تولید نهال از سال‌های گذشته یکی از برنامه‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری بوده است اما نهضت ملی کاشت یک میلیارد اصله نهال برنامه مهمی است که از سوی دولت سیزدهم تدوین و به مرحله اجرا گذاشته شده است.
تاکید بر تحقق نهضت تولید و کشت نهال در استان
استاندار چهارمحال و بختیاری، نهضت ملی تولید نهال را اقدام ارزشمند و موثری در حفظ محیط‌زیست و هوای پاک دانست و گفت: این طرح در استان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود باید با جدیت لازم پیگیری شود.
غلامعلی حیدری افزود: نهضت تولید ملی نهال در کشور و استان به نوعی باقیات صالحات است و نقش مهمی در هوای پاک، کاهش آلودگی و حفظ محیط زیست دارد و از فرسایش خاک جلوگیری می کند.
وی ادامه داد: این اقدام باید با جدیت در استان پیگیری شود و به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که از تمامی ظرفیت‌های موجود از جمله گروه‌های دانش‌آموزی، دانشگاه‌ها، گروه‌های جهادی و نیروهای مسلح استفاده شود.
استاندار چهارمحال و بختیاری، تولید نهال و درختکاری را نیازمند فرهنگسازی دانست و گفت: در این بخش نیز می‌توان از ظرفیت تریبون‌های نماز جمعه، صدا و سیما و رسانه‌ها، گروه‌های مرجع و سازمان‌ها و نهادها استفاده کرد.
حیدری تصریح کرد: در حالی که مقرر شده تا در سال نخست این طرح، ۷۰۰ هزار نهال در استان تولید شود اما تلاش ما باید بر این باشد که این تعداد را به یک میلیون نهال افزایش دهیم.
چهارمحال و بختیاری ۳۱۱ هزار هکتار مساحت جنگلی دارد، بلوط ایرانی، بنه، زبان گنجشک، انواع بادام‌های کوهی، شن و درخت سرو کوهی از درختان غالب جنگل‌های استان در رویشگاه‌های جنگلی شهرستان‌های لردگان، اردل، کوهرنگ، کیار و قسمتی از بروجن هستند./ایرنا
