عرصه دیپلماسی کشور طی هفته‌ها و روزهای اخیر با مجموعه‌ای از انتقادهای داخلی و فضای تخریبی خارجی همراه بوده است چنانکه برخی حتی از لزوم تغییرات در ساختار دستگاه وزارت خارجه سخن گفته‌اند. این رویکرد انتقادی در حالی صورت می گیرد که نگاهی به تحولات منطقه بیانگر نکاتی قابل تامل است. یکی از مباحث انتقادی در باب دستگاه دیپلماسی را در حوزه روابط با عربستان و میانجی گری چین تشکیل می‌دهد چنانکه برخی این روابط را عقب گرد از اصول سیاست خارجی کشور دانسته‌اند. این رویکرد ادعایی در حالی مطرح می‌شود که رقابت ایران و عربستان در منطقه از دیر باز بوده است که مهمترین عرصه های رقابت طی دهه اخیر در عراق،سوریه،لبنان،یمن و تا حدودی افغانستان بوده است. دوم آنکه ایران همواره از بر لزوم تحقق مطالبه ملت‌های منطقه مبنی بر اخراج بیگانگان و قوای نظامی آنها از منطقه تاکید داشته و بر غیر قابل اعتماد بودن غرب اصرار نموده است.
نگاهی به به روند تحولات و آنچه امروز به عنوان آخرین وضعیت درونی کشورهایی همچون عراق، سوریه، یمن، لبنان و حتی فلسطین مشاهده می شود بیانگر این حقیقت است که افراد و جریان‌های همسو با ایران و جبهه مقاومت از تفوق و جایگاه مردمی بیشتری برخوردار هستند که زمینه ساز جایگاه سیاسی و اجتماعی ارزنده‌ای برای آنها شده است. این فرایند را می توان در تغییر مواضع کشورهایی همچون عربستان و متحدانش در قبال یمن، سوریه، عراق و لبنان از تهدید محور و تقابلی به تعاملی مشاهده کرد. در حالی که سیاست راهبردی عربستان توسعه کمی و کیفی حضور نظامی آمریکا در منطقه بوده و ایران همواره با آن مخالفت کرده، نقش آفرینی جدی چین در عرصه های مختلف آن هم با کمک عربستان عملا حداقل در بخش کاهش نفوذ آمریکا در منطقه مبتنی بر خواست و اراده ایران است. جمهوری اسلامی همواره بر لزوم همگرایی شرقی در برابر سلطه گری غربی تاکید داشته‌اند چرا که در سابقه کشورهای شرقی واژه‌ای به نام سلطه گری و برتری جویی وجود ندارد و تعاملاتی بر اساس ظرفیت‌های طرفین در جای بوده است حال آنکه غرب همواره نگاهی استعماری و غارتگرایانه داشته که نتیجه آن هزینه‌های تحمیلی بسیار به کشورهای دیگر از جمله در غرب اسیا بوده است. ادعای عقب گرد و تضعیف موقعیت منطقه‌ای ایران در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از تحولات فلسطین بر اساس اندیشه‌ها و خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران در جریان است. در سوریه که کشورهای عربی سالها با حمایت از تروریسم و تحریم به همراهی با آمریکا علیه دمشق می‌پرداختند در هفته‌های اخیر صف احیای روابط با این کشور آغاز شده است که دامنه آن حتی به عربستان و بازگشت دمشق به اتحادیه عرب نیز رسیده است. در حوزه فلسطین نیز در حالی رژیم صهیونیستی در داخل با بحران‌های شدیدی مواجه است که رویکرد به مقاومت سراسری نه تنها در فلسطین بلکه در کل منطقه در جریان است که برپایی روز قدس در کشورهای عربی همچون بحرین که در چرخه سازشکاری قرار دارند نمودی از آن رویکرد است. فرهنگ مقاومت که نمودی از آن در جام جهانی قطر و حمایت تیم ها و تماشاگران از فلسطین مشاهده شد در حال گسترش است چنانکه اخیرا اندونزی برای حمایت از فلسطین و عدم پذیرش تیم زیر ۲۰ سال رژیم صهیونیستی از جام جهانی انصراف داد.
برگزاری روز جهانی قدس در بسیاری از نقاط جهان نشان داد که اندیشه‌های ایران در حال گسترش است و این به لطف هماهنگی میان میدان و دیپلماسی محقق شده است. نقش فعال ایران با حضور امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه در نشست همسایگان افغانستان در سمرقند و تاکید حاضران بر نقش ایران در تحقق ثبات و امنیت در این کشور نمودی دیگر از عملکردهای موفق منطقه‌ای دستگاه دیپلماسی می‌باشد که حلقه تکمیلی آن را نیز حضور ایران در نشست رفع اختلافات ترکیه و سوریه در کنار روسیه است که در سطح وزرا در آینده نزدیک برگزار خواهد شد. مجموع آنچه در باب عملکرد دستگاه دیپلماسی ذکر شد بیانگر آن است که هر چند تا جبران کسری‌های گذشته و رسیدن به نقطه ایده‌آل کارهای بسیاری مانده است اما دستگاه دیپلماسی نشان داده است که در کنار میدان، با اندیشه‌ای عملگرایانه و نتیجه محور توانسته دستاودهای قابل توجهی را کسب نماید و گام‌هایی برای ارتقای جایگاه منطقه‌ای و جهانی ایران برداشته شود.
قاسم غفوری
