سد کارون ۴ که در دو سرشاخه رودخانه کارون (شاخه های ارمند و بازفت) در منطقه میانکوه استان چهارمحال و بختیاری ساخته شده، دارای شاخص هایی چون بلندترین سد بتنی دو قوسی خاورمیانه، بزرگترین پل دوقوسی خاورمیانه و تولید هزارمگاوات برق است.
به تدریج از سال۱۳۸۰ تا سال۱۳۹۰ که ساختنش طول کشید، با نابودشدن حدود۱۰روستا، بیش از۵۰ سکونتگاه موقت و آغل وگله دان، حدود۶هزارهکتار زمین کشاورزی و جنگل و نیز جابه جایی حدود۶هزار نفر از ساکنین منطقه و قطع نمودن قدیمی ترین راه ارتباطی اصفهان به خوزستان، این مهمان ناخوانده کم کم در میانکوه بختیاری جا خوش نمود.
در گام اول اگرچه فقط نیروی کار منطقه در ساخت سد چشمگیر بود، اما پس از بهره برداری آزاد در آغاز دهه ۹۰تاکنون این هیولای مصیبت بار زخم هایش به شرح زیر بر پیکر منطقه آشکار گردید:
۱. اگرچه با ایجاد پل دوقوسی و جاده جایگزین، راه بسته شده را بازنمودند، ولی غیر استانداربودن جاده جایگزین، عدم ایجاد تونل های لازم، بی دقتی در وضعیت خاک شناسی مسیر، خاموشی طولانی تونل های احداثی، اتصال غیر استاندارد در محور لردگان به ایذه، بلاتکلیفی مدیریت تونل ها و جاده، نشان دهنده کاری غیر استاندارد با هدف رفع مسئولیت بود. لازم است آب نیرو و سازمان راهداری این مشکلات را با تعامل یکبار برای همیشه حل نمایند.
۲. زمان بر بودن ساخت سد و نبود جاده جایگزین موجب فراموشی، قدیم ترین و مهمترین راه ارتباطی استان چهارمحال‌و بختیاری به خوزستان از مسیر شهرکرد_ناغان_ایذه گردید، که هنوز هم زیرسازی و توسعه این مسیر مهم و مخاطرات زندگی روزمره بیش از نیمی از جمعیت استان در ارتباط با این مسیر، مورد توجه جدی مسئولین ملی و استانی قرار نگرفته است.
۳. خسارات ناشی از تغییر اقلیم موجب کوتاه شدن فصل سرد و تغییرات معیشتی و زیست محیطی در زندگی مردم گردید که مهم ترین آن ها کرم خوردگی درختان، خشک شدن تدریجی گونه های جنگلی منطقه گردید. تاکنون از مطالعات جدی و یا اقدام اساسی سازمان جنگل ها و مراتع خبری نشنیده ایم.
۴. حداقل دلخوشی مردم منطقه میانکوه و حتی استان به توسعه گردشگری با وجود زیرساخت های طبیعی و شرایط ایجاد شده در کنار دریاچه سد بود. متاسفانه وزارت نیرو با بستن راه تعامل با نهادهای مربوط محلی، راه ایجاد هرگونه شرایط لازم را بسته است. امروز مسئولیت مدیریت قایقرانی مختصر و تاسیسات گردشگری ابتدایی مردم در دریاچه سد را هیچ نهادی اعم از فرمانداری، آب نیرو، گردشگری و… هم به عهده نمی گیرد. آب نیرو و نهاد های مربوط، یکی از مهم ترین آرزوهای مردم منطقه را نیز این گونه به باد دادند. آیا هنوز مردم فقیر این منطقه می توانند رویای زیرساخت های گردشگری و توریست پذیری را درسر بپرورانند؟
۵.دل خوشی دیگر مردم منطقه به ایجاد سد، به کارگیری فرزندانشان در امور اداری، اجرایی و نظارتی سد بود. آب نیرو از بی پناهی و بی کسی مردم منطقه، استفاده لازم را برد و نیرویی از این منطقه را در سد استخدام نکرد تا قدرت بلامنازع برای نابودی زندگی و بریدن نان مردم باشد.
۶.ایجاد باغات متناسب باشرایط طبیعی جنگلی در حواشی سد و زمین های بالادست آن، رویای دیگر مردم منطقه بود که با بی توجهی وزارت جهادکشاورزی و یا عدم همکاری وزارت نیرو، در حد حرف وسخن ماند وهیچ سخن روشنی در این خصوص شنیده نشد.
اکنون مردم منطقه میانکوه، ازدولتمردان جمهوری اسلامی در سطوح استانی و شهرستانی می پرسند: در مقابل نابودی تاریخ و میراث کهن فرهنگی، منابع طبیعی منحصر به فرد، محیط زیست ارزشمند، آوارگی یک سوم همتباران عزیز،عدم به کارگیری فرزندانشان در سد، تغییرات ویرانگر اقلیمی و معیشتی چه دستاوردی سد ونیروهای کارون ۴برای ما داشت؟
آیا سدی را که سد ونیروگاه کارون۴ در مقابل زندگی ما ایجاد نموده است شکستنی است یا خیر؟
علی حسین نظری
